Łupież – jak z nim walczyć?

Pityriasis capitis, czyli łupież, jest jedną z najstarszych i najpowszechniejszych spośród wszystkich znanych przypadłości owłosionej skóry głowy człowieka. Badania nad włosami i stanem skóry głowy, w tym łupieżem, zostały zapoczątkowane około 3000 lat p.n.e. przez Egipcjan.

Obecnie liczbę Amerykanów walczących z łupieżem ocenia się na 36-70% populacji. Łupież zaczyna się pojawiać u młodzieży w okresie dojrzewania, a najbardziej widoczny jest u dorosłych, zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, niezależnie od rasy. U dzieci oraz osób starszych praktycznie nie występuje. Wiemy już, że nie jest on chorobą i nie powoduje poważnych powikłań ani nie zagraża zdrowiu. Jego istota polega na jego niekorzystnych efektach estetycznych.

Czym zatem jest łupież, jakie są jego objawy i jak z nimi walczyć?

Owłosiona skóra głowy składa się z czterech różnych warstw. Ta której dotyczy łupież, to górna warstwa – rogowa (stratum corneum). Składa się z martwych, zrogowaciałych komórek. Pełnią one rolę bariery uniemożliwiającej substancjom wnikanie do wnętrza lub wydostanie się na zewnątrz skóry. Podczas normalnego procesu wzrostu zrogowaciałe komórki oddzielają się od skóry i ulegają zniszczeniu. Najczęściej nie są one widoczne. Zostają wyszczotkowane, wyczesane lub wypłukane podczas mycia głowy. Od czasu do czasu u wielu osób występuje jednak gwałtowny wzrost liczby zrogowaciałych komórek i tempa i łuszczenia. Rezultat tego procesu jest widoczny w postaci łupieżu. Jedyna różnica pomiędzy osobami mającymi łupież a tymi, które jego nie mają polega na wielkości oraz ilości martwych komórek złuszczających się ze skóry głowy. U osób z łupieżem szybkość obumierania komórek jest prawie dwukrotnie wyższa niż u osób bez łupieżu. Te obumarłe komórki są większe i stąd bardziej widoczne.

Co nie powoduje łupieżu?

Wiadomo, że łupież nie przenosi się z jednej osoby na drugą; niedostateczne nawyki higieniczne mogą czynić łupież bardziej widocznym, ale nie są przyczyną jego powstawania; badania naukowe wykazały, że nie powoduje łupieżu grzybica – drożdżak (Pityrosporium ovale); przetłuszczenie, przesuszenie ani niedostateczne krążenie krwi; ani uboga w składniki odżywcze dieta, ani problemy z trawieniem; klimat ani stan środowiska, np: smog.

Co sprzyja łupieżowi?

Łupież występuje sezonowo. Jest bardziej nasilony w miesiącach w miesiącach zimowych, a mniej w letnich. Najczęstszym jego objawem jest złuszczenie, niekiedy występuje swędzenie. Zazwyczaj występuje w formie niewielkich, okrągłych, białych lub szarawych łusek na szczycie głowy, jednak złuszczenie może wystąpić w dowolnym miejscu owłosionej skórze głowy.
Następujące czynniki mogą nasilać łupież: nadużywanie lakieru do włosów; niewłaściwe stosowanie środków koloryzujących i nadużywanie lokówek elektrycznych; niska temperatura na zewnątrz i suche powietrze w pomieszczeniach; obcisłe czapki i szale; zbyt rzadkie mycie głowy i/lub niewystarczające płukanie ; stres, zdenerwowanie, napięcie.

Istnieje kilka chorób skóry i owłosionej skóry głowy, powodujących złuszczanie i swędzenie, które mogą przypominać ostry przypadek łupieżu. Jeśli łuszczeniu towarzyszy zaczerwienienie i tłuste złuszczanie na twarzy oraz w okolicach brwi i rzęs, możemy mieć do czynienia z łojkowatym zapaleniem skóry. W przeciwieństwie do łupieżu, występującego sezonowo, łojkowate zapalenie skóry ma przez prawie cały rok jednakowe nasilenie. Obecność grubych łuskowatych czerwonych plam na głowie, łokciach, kolanach i twarzy może wskazywać na łuszczycę. Łuszczyca to choroba charakteryzująca się występowaniem wyraźnie odgraniczonych obszarów skóry o różowym lub czerwonym zabarwieniu, pokrytych srebrzystymi łuskami.
W przypadku występowania zaczerwienienia oraz złuszczenia na częściach ciała innych niż owłosiona skóra głowy, należy skontaktować się z lekarzem.

Leczenie łupieżu

Najprostszą metodą opanowania łupieżu jest stosowanie szamponu zawierającego siarczek selenu albo pyrithion cynku. Składniki te są środkami cytostatycznymi. Cytostatyki zmniejszają szybkość wzrostu i podziału komórek warstwy rogowej, co powoduje zauważalne zmniejszenie widocznego łupieżu w ciągu kilku tygodni. Szampony zawierające siarczek selenu nie powinny być stosowane, jeśli na skórze występują skaleczenia lub otarcia. Szampon medyczny działa skuteczniej jeśli przed myciem wyszczotkujemy włosy. Ułatwi to oddzielenie łusek łupieżu od skóry. Szampon należy dokładnie wmasować we włosy tuż nad czołem oraz na szczycie głowy, ponieważ w tych miejscach łupież jest zazwyczaj najbardziej nasilony. Osoby, które farbowały lub rozjaśniały włosy powinny używać wyłącznie szamponu z siarczkiem selenu lub pyrithionem cynku oraz bardzo dokładnie spłukiwać włosy po umyciu, aby usunąć wszelkie pozostałości szamponu. Osoby, których włosy zostały poddane działaniu środków chemicznych powinny unikać stosowania szamponów z zawartością siarki.